Boekwínkel is eigenlijk niet het goede woord. Sociaal-culturele voorziening wel
27 maart 2019, 15:36 – artikel uit de Volkskrant
Nieuws Onderzoek boekhandel
In 2017 verdienden 55 auteurs in Nederland met de royalty’s van hun boeken een modaal inkomen of meer. Nog eens zestig auteurs vergaarden al schrijvend een inkomen tussen minimum en modaal. Het aantal schrijvers in Nederland lag dat jaar op 19.175; het overgrote deel daarvan hield aan zijn boeken minder dan 1.000 euro per jaar over.
Dat blijkt uit een onderzoek door SEO Economisch Onderzoek in opdracht van KVB Boekwerk (het kennis- en innovatieplatform van de boekenbranche) dat woensdagmiddag in de Rotterdamse boekhandel Donner is overhandigd aan minister Engelshoven (OC&W).
Voor het eerst is ook het belang van het boekenvak voor de Nederlandse economie gedetailleerd in kaart gebracht. Boekverkopers zetten in 2017 498 miljoen euro om, uitgevers 244 miljoen euro, schrijvers en vertalers 34 miljoen euro. De ‘toegevoegde waarde’ aan de Nederlandse economie (de waarde die in het productieproces wordt toegevoegd aan ingekochte goederen en diensten) van de auteurs en vertalers was in dat jaar 16 miljoen euro, van de uitgevers 109 miljoen euro en van de boekverkopers 88 miljoen euro. In de boekensector zijn ruim 25 duizend mensen werkzaam, van wie het merendeel als auteur of vertaler.
Ook liet KVB Boekwerk onderzoek doen naar de maatschappelijke impact van boekwinkels. Bureau Lysias deed in december 2018 en januari 2019 ‘veldwerk’ bij zes boekhandels in drie steden (Rotterdam, Tilburg en Deventer) en sprak met bezoekers en winkeliers uit de directe omgeving. Het bureau constateert dat boekwinkels tegenwoordig veel meer zijn dan alleen winkels; het zijn creatieve ontmoetingsplekken waar evenementen en activiteiten worden georganiseerd en waar vaak ook horecavoorzieningen aanwezig zijn. Boekhandels vervullen de rol van sociaal-culturele voorziening en dragen daarnaast bij aan een aantrekkelijk winkelklimaat. Daarmee vergroten ze de leefbaarheid van steden en dorpen. 37 procent van de klanten komt in de boekhandel om ‘gewoon wat rond te kijken’; het ‘culturele element’ en de ‘iconische status’ van de boekhandel spelen daarbij een grote rol.
Directeur Anne Schroën van de Koninklijke Boekverkopersbond, waarbij ongeveer duizend boekhandels zijn aangesloten, hoopt dat het rapport de minister zal inspireren tot een politieke visie op de toekomst van de boekhandel. Ze denkt daarbij onder meer aan verdergaande samenwerking tussen boekhandels en bibliotheken, maar desgevraagd zegt Schroën dat financiële ondersteuning van de boekhandel door de overheid wat haar betreft ook een optie is. ‘Bijvoorbeeld als het gaat om activiteiten. Boekhandels zijn ontzettend belangrijk voor een samenleving. Ze bieden niet alleen een gemêleerd boekenaanbod, maar ze zijn ook plekken waar mensen elkaar opzoeken en kunnen discussiëren – en dat soort plekken zijn er niet zoveel meer. Dus vind ik dat gemeenten alles moeten doen de boekhandel overeind te houden. Het aantal onafhankelijke boekhandels in de VS is de afgelopen tien jaar gehalveerd. In Engeland gebeurt hetzelfde. In Nederland hebben we nog een prachtig boekhandelsnetwerk, maar als een boekhandel eenmaal ergens sluit, komt er geen nieuwe voor in de plaats.’
Is de boekhandel tegenwoordig inderdaad meer een sociaal-culturele voorziening dan een winkel en zou ze derhalve gesubsidieerd moeten worden? Reacties van onze Volkskrant Boekenraad:
Lot Douze van Over het Water in Amsterdam:
‘Overheidssubsidie voor de boekwinkel is een goed plan. Je zou kunnen denken aan bijdragen aan activiteiten als leesclubs en lezingen. Ik geef in de winkel een cursus waarbij ik mensen leer op een meer technische manier een boek te lezen, dat is best een kostenpost. Sowieso denk ik dat het goed is de rol van de boekhandel in de toekomst opnieuw te definiëren, nu het landschap zo is veranderd.’
Marlous Mutsaers van Gianotten Mutsaers in Tilburg:
‘We zijn inderdaad een culturele ontmoetingsplaats, voor veel mensen is de boekhandel ook een soort van vaste waarde in de stad, de boekhandel is toch anders dan de bakker of slager – dat is niet lullig bedoeld. Maar subsidie? Daar ben ik een beetje huiverig voor. Misschien kun je de vaste boekenprijs ook een beetje als subsidie zien; die zorgt ervoor dat anderen niet gaan stunten met bestsellers, en dankzij die bestsellers kunnen wij weer mooie poëzie verkopen.’
Ronnie Terpstra van Boekhandel Van der Velde in Leeuwarden:
‘Het klopt dat boekhandels een soort sociale pleisterplaatsen zijn geworden, met koffiehoekjes enzo, daar koketteren ze ook mee. De boekhandel is in de afgelopen tien jaar heel erg veranderd – ook vanwege het simpele feit dat het met boeken alléén niet meer lukt. Elke boekhandel heeft te maken met dalende omzetten, en een plaats zonder boekhandel wordt meteen een beetje kleurloos. Maar je blijft een commerciële onderneming en daar heerst toch een heel andere cultuur dan bij gesubsidieerde instellingen. Dus of ik overheidssteun zou aanmoedigen, weet ik nog zo net niet.’