‘Onbekende namen krijgen geen kans van uitgevers’

De literatuur wordt gedomineerd door bekende namen. Het is moeilijk om als onbekende schrijver voet aan de grond te krijgen, betoogt Peter Lenssen.

Het Parool – PETER LENSSEN 28 september 2018

 

Bedenk eens het volgende experiment. Stel je een boekhandel voor vol met literaire romans. De namen van auteurs ontbreken. Alle omslagen zijn eender. Titels zijn er niet. Laat je verrassen, koop een boek, lees het.

 

Hoe voelt dat? Hoe voelt het om een boek te lezen zonder lastig gevallen te worden door reputaties, kritieken, sterren en auteursnamen? Weg met de vooringenomenheid. Je keuze teruggebracht tot de essentie: gewoon een boek waarin een verhaal wordt verteld en verder alleen de kwaliteit van de tekst (stijl, overtuigingskracht) telt. Elk boek eenzelfde kans om door een lezer gekozen te worden.

 

Die praktijk is ondenkbaar in een tijd waarin het individu tot keizer van de wereld is gemaakt. Op elk boek prijkt prominent de naam van de auteur. Er valt niet aan te ontkomen.

Omdat een roman nu eenmaal eerder in kranten en tijdschriften wordt besproken, sneller wordt opgepakt als de naam van een auteur enige bekendheid geniet. Zie de indeling van boekhandels. Op de tafels vooraan liggen steevast de bekende namen. Het verdienmodel is rond die namen gebouwd.

 

Algoritme

In discussies over nadelige kanten van sociale media wordt nogal eens gewezen op het gevaar van algoritmen die gebruikers op grond van voorkeuren (onderwerpkeuze, surf- en klikgedrag) dwingen in een bubbel die leidt tot eenvormigheid in denken, voelen en doen.

 

Andere socialemediagebruikers die in dezelfde bubbel zitten, zorgen voor een voortdurende bevestiging van opvattingen (het eigen gelijk), waarna groepscohesie en groepsdruk leiden tot eenvormig denken en geestelijk isolement.

 

Het internet, dat bedoeld was om in alle openheid de pracht en variatie van de wereld bij iedereen in huis te brengen en op globale schaal sociale, emotionele en intellectuele banden te smeden, leidt tot segregatie, isolering en het uiteenvallen van verbanden. Uiteindelijk zit iedereen op zijn eigen eiland met alleen gelijkgestemden.

 

Iets dergelijks is aan de hand in de literaire wereld zoals wij die kennen. De tijd dat de overheid, de kerk of andere onderdrukkende instituties bepaalden wat we te lezen krijgen, ligt in Nederland gelukkig achter ons.

 

Maar ondertussen regeert in de boekenwereld als nooit tevoren het algoritme van Friedmans consumptiekapitalisme dat onlangs nog door Eric Wiebes, minister van Economische Zaken en Klimaat (sic), in Zomergasten werd geprezen. Het blind nastreven van economische belangen drukt de kunsten in de marge.

 

Verschraling

In de literatuur betekent het dat uitgevers vooral op zeker gaan en voorrang geven aan gevestigde namen. Uitgevers die wel ruimte bieden aan onbekende auteurs stuiten op boekhandels die alleen boeken van gevestigde auteurs inkopen waarvan ze weten dat ze daarbij geen risico lopen.

Als deze tendens doorzet, past het literaire boekenaanbod binnenkort op twee plankjes bij de supermarkt

Onbekende auteurs krijgen hooguit ‘in consignatie’ een kans en eindigen op een plek driehoog-achter in het meest ontoegankelijke hoekje van de winkel. Wat ook niet meehelpt: recensenten besteden nauwelijks aandacht aan romans van onbekende auteurs.

 

Een veel gehoord excuus is dat zij steeds minder ruimte voor bespreking van literatuur krijgen toebedeeld, maar de eerder genoemde bubbel speelt zeker ook een rol. Een en ander leidt tot een enorme verschraling van de diversiteit van het aanbod en uiteindelijk de teloorgang van de Nederlandse literatuur.

 

Natuurlijk hebben we bekende auteurs nodig om de literaire kar te trekken. En leven in een bubbel kan zeer aangenaam zijn. Als iedereen die literatuur leest, hetzelfde leest: best gezellig.

 

En toch. We zitten op een hellend vlak, boven op een klapluik, zo je wilt. Als deze tendens doorzet, past het literaire boekenaanbod binnenkort op twee plankjes bij de supermarkt. Slecht voor de Nederlandse literatuur en in laatste instantie slecht voor iedereen. Dan toch maar die boekhandel met boeken zonder auteursnaam of titel? Of heeft iemand een beter idee?

 

Peter Lenssen

Schrijver, schreef Pleisterplaats Belleville, genomineerd voor de Halewijnprijs 2018